Refraktör

Refraktör; inorganik, metalik olmayan ve homojen bir niteliğe sahip, yüksek sıcaklık altında dahi kimyasal yapısı bozulmayan materyallere verilen isimdir. Genellikle şu materyaller refraktör imalatında kullanılır: silikon oksit, alüminyum, magnezyum, kalsiyum ve zirkonyum. Karbit, nitrit, borit ve silikatlar ile grafitlerin de refraktör üretimi için kullanıldığını görmek mümkündür. Refraktörler, genellikle metalürji endüstrisinde ve fırınların inşasında kullanılır.  Eriyik haldeki tüm metal ve madenleri muhafaza etmek için kullanılan kaplarda kullanıldıklarını da söylemek mümkündür. Yine, cam ve demir çelik endüstrisinde metalleri ergitmek için kullanılan fırınlar da refraktör niteliğindedir. Demir, 1537 C’de, nikel ise 1454 C’de erir. Doğal olarak, bunları eritmek için kullanılan fırınların daha yüksek sıcaklıklarda dahi kimyasal yapısı bozulmayan refraktör malzemeler ile kaplı olması gerekir.

Refraktör nedir?

Refraktör malzemelerde bulunması gereken özellikleri şöyle sıralamak mümkündür:

-          Sınırlı bir alanda (örneğin fırının belli bir bölgesinde) oluşan yoğun ve aşırı sıcaklığa dayanabilmesi,

-          Erimiş metal, sıcak gaz ve erozyon oluşturan materyallere dayanıklı olması,

-          Temas ettiği materyale (türü ne olursa olsun) direnç gösterebilmesi,

-          Uzun süre kullanılabilmesi.

Bu doğrultuda, refraktörlerin kullanım amaçlarına göre seçilmesi, inşa edilmesi ve kullanılması gerekmektedir. Örneğin Grafit C isimli refraktör malzeme, 3480 C sıcaklığa dayanabilmektedir. Dolayısıyla, çok yüksek sıcaklıklarda ergitme yapılacak fırınlarda, bu malzemenin kullanılması yerinde olacaktır. Aynı şekilde, asidik materyallere karşı yine asidik nitelikte olan refraktörler kullanılmalıdır. Asidik – bazik ayrımı, refraktör malzemelerin en temel ayrımlarından biridir.

Refraktör malzemeler

Refraktörler, üretim şekilleri ve kullanım amaçları bakımından da farklılık göstermektedir. Kuru pres ve elle şekil verme, en sık uygulanan üretim metotlarından ikisidir. Ancak arzu edilen sonuca göre ergitme veya kalıp ile şekil verme metotları da uygulanmaktadır. Aynı şekilde, refraktörler sadece ısıya dayanmak için değil, onu hapsetmek ve yalıtmak için de kullanılırlar. Yani, refraktörlerin yalıtım amacıyla kullanıldıklarını da söylemek mümkündür. En çok demir çelik endüstrisi içerisinde kullanılıyor olsalar da, refraktör malzemeler hemen her sektörde kullanım alanı bulur. Nitekim roket imalatında, ateş yalıtım duvarları inşası için dahi kullanılmaktadırlar.